Pałac na równinie

Czarnooka dziewczyna w zielonym hidżabie nieśmiało zapytana o „doručak”, natychmiast przechodzi na angielski: – Na śniadanie mamy Burek ze szpinakiem, ziemniakami lub mięsem. Wybieram ten ostatni i wzorem innych gości dokupuję za 1 KM dużą szklankę jogurtu. Teraz można zacząć dzień, najlepiej od cofnięcia się do XV wieku.

Historia miasta sięga 1462 roku, gdy Turcy wznieśli tu pałac (tur. saraj), od którego pochodzi nazwa miasta. W tym okresie w dokumentach zapisywano ją jako „saraj ovası”, co oznacza równina lub pole wokół pałacu. Kilkadziesiąt lat później, już w XVI wieku, miał miejsce okres największego rozwoju i z tego czasu pochodzi większość najciekawszych zabytków Baščaršiji, przede wszystkim jednak jej orientalny klimat wąskich, brukowanych uliczek czy wschodnich sklepików.

Mianem „čaršiji” określane były dzielnice handlowe w miastach imperium osmańskiego. Baščaršija to zatem „główny bazar”, centrum handlu, ale nie miejsce zamieszkania. Przez wieki po zmroku cały teren pustoszał, zostawali tylko nocni strażnicy pilnujący pozostawionego towaru.

Sercem dzielnicy jest plac Sebilj, miejsce spotkań wokół mauretańskiej studni. Budowla powstała w 1753 roku, lecz jej obecna forma jest nowsza, pochodzi z 1891 roku, sama studnia jest jednak pozostałością po XVI-wiecznym wodociągu. Wokół niej kręci się czarny, bezdomny pies. Inne próbują go przegnać, zawsze jednak powraca. Będę go tu widywać aż do wyjazdu. Wieczorami wzdłuż kamiennych murów wylegują się także inne wychudłe czworonogi, smutnymi oczami obserwujące przechodniów. Oprócz studni na placu znajduje się meczet Havadže Duraka, jeden z najstarszych w mieście, którego historia sięga 1528 roku. Są tu też sklepy z pamiątkami i wiele restauracji, serwujących za niewielkie pieniądze burek i ćevapi.

Miasto, w którym sam wezyr handlował jedwabiem musi zawierać więcej niezwykłych budowli i jedną z nich można znaleźć już po drugiej stronie placu. Brusa Bezistan, czyli halę targową wzniósł Rustem pasza w 1551 roku, a jego słudzy sprzedawali tu tkaniny z Bursy. Kamienny gmach przykrywa aż osiem kopuł, sześć dużych i dwie mniejsze. Odbudowany po wojnie z lat dziewięćdziesiątych XX wieku mieści dziś muzeum historii miasta.

Z placu na zachód prowadzi ulica Sarači. W Sarajewie zbiegały się szlaki handlowe, zbudowano tu więc dziesiątki karawanserajów. Miały one charakterystyczną architekturę, typową dla całego orientalnego świata. Na parterze, wokół przestronnego dziedzińca mieściły się magazyny, w których nocujący kupcy lokowali swoje towary, oraz stajnie dla koni. W izbach na pierwszym piętrze nocowali goście. Czasem, choć rzadziej, karawanseraje mogły także pełnić funkcje obronne. Jedynym ocalałym karawanserajem w Sarajewie jest Morića Han. Senny dziś dziedziniec gościł kiedyś dziesiątki zmęczonych handlarzy, którzy wypoczywali przed dalszą drogą. Trudno w to uwierzyć oglądając rozmiary obiektu, ale mógł on zapewnić zakwaterowanie dla trzystu osób oraz kilkudziesięciu koni. Był też świadkiem ważnych dla dziejów miasta wydarzeń, tu zgromadzili się Bośniacy protestujący przeciw austro-węgierskiej okupacji w 1878 roku. Dzisiejszy kształt obiekt powstały w 1551 roku zawdzięcza odbudowie po pożarze z końca XVII wieku.

Z czasem liczba tradycyjnych, tureckich zajazdów zaczęła spadać, jednak jeszcze w 1878 roku w Sarajewie było pięćdziesiąt karawanserajów. Bardzo popularny był Tašlihan, którego pozostałości można dziś oglądać, zostały bowiem wyeksponowane podczas prac archeologicznych. Powstał w latach 1540-43, podobnie jak przylegający do niego Dugi Bezistan, kolejny kryty bazar, w którym niezmiennie od niemal pół tysiąca lat można kupić odzież, biżuterię i inne akcesoria.

W pobliżu, po przeciwnych stronach ulicy Sarači naprzeciwko siebie stoją meczet Gazi Husrev-bega i również przez niego zbudowana medresa Seldžukija. Oprócz meczetu w skład kompleksu wchodzi zdobiąca dziedziniec studnia (šedrvan) oraz dwa grobowce, zwane turbe. W jednym spoczął sam Gazi Husrev-beg, w drugim jego przyjaciel, nawrócony na islam Murat-beg Tardić. Bardziej od minaretu wzrok przyciąga stojąca blisko meczetu wieża. Młodsza od świątyni o ponad wiek sahat kula to wieża zegarowa, obecny zegar pochodzi z Londynu i został umieszczony w czasach austro-węgierskich.

Spacerując po Baščaršiji wielokrotnie natykam się na ciekawe pamiątki. Najlepszym miejscem, żeby dokonać wyboru jest wąska ulica Kazandžiluk, gdzie w kolejnych sklepikach przyciągają wzrok różne wyroby z miedzi. Rozsądnym wyborem wydają się miedziane naczynia do podawania kawy, której w Sarajewie koniecznie należy spróbować. Inną oryginalną pamiątką są długopisy z łusek po nabojach. Po wojnie z lat 1992-95 pozostały miliony łusek, które przedsiębiorczy handlarze postanowili wykorzystać. To nie tylko gadżet, ale przede wszystkim przypomnienie tragedii, która oby się więcej nie powtórzyła.

Zdjęcia (26)

Komentarze (6)