Dzień wąskotorowy

Czechy, Jindřichŭv Hradec

Przejechano 786 km

Nim ruszę na wąski tor zaczynam od przypomnienia sobie chociaż niewielkiej części sieci trolejbusowej w Czeskich Budziejowicach. Południowoczeskie miasto podchodziło do tego środka transportu trzykrotnie – po raz pierwszy trolejbusy pojawiły się w 1909 roku i kursowały do wybuchu I wojny światowej. Ponownie uruchomiono je w 1948 roku i zlikwidowano w 1971, by znów wprowadzić na ulice miasta w 1991 roku. Obecnie sieć składa się z sześciu linii, a trolejbusy docierają do niemal wszystkich osiedli. Największym z nich jest położone na zachodnim krańcu miasta Sídliště Máj, gdzie mieszka co piąty mieszkaniec Czeskich Budziejowic. W roku szkolnym w godzinach szczytu trolejbusy linii 3 docierają tu co cztery minuty, a dojazd do dworca zajmuje niespełna dwadzieścia minut. Na swojej stronie internetowej przedsiębiorstwo komunikacyjne (DPMCB) z Czeskich Budziejowic pyta: „Po co jeździć autem, skoro komunikacją miejską dotrzecie do celu szybciej i taniej?” Komunikacja miejska w Czeskich Budziejowicach ma jedną wadę: okna zaklejone reklamami. Ten problem rozpowszechnił się w niestety w wielu miastach Europy, zwłaszcza mniejszych i średnich, gdy ich władze odkryły, że wystarczy zakleić szyby, by zyskać dodatkowe źródło dochodu i tym samym zmniejszyć budżetowe wydatki na transport.

Po przejażdżce trolejbusem wracam na dworzec i rychlikiem dojeżdżam do Taboru. Samo miasto zwiedzę wieczorem następnego dnia, teraz szybko przesiadam się do wyjątkowo pełnego motoraka. Gdy wszystko wskazuje, że nie uda już się wcisnąć nawet szpilki, do pociągu wsiada para rosyjskich turystów z rowerami, której celem, podobnie jak moim, jest linia wąskotorowa rozpoczynająca się na stacji Obrataň.

Na przesiadających się tu pasażerów oczekuje już niezbyt ambitny pociąg złożony z lokomotywy serii T47 i jednego wagonu. Jindřichohradecké místní dráhy obsługują dwie linie wąskotorowe, których początkiem jest Jindřichův Hradec. Pociągi kursują po torach o rozstawie 760 mm. Linia Obrataň – Jindřichův Hradec nie jest zasadniczo trasą turystyczną – codziennie przez cały rok kursuje tu co najmniej osiem par pociągów, których głównym zadaniem jest zaspokajanie lokalnych potrzeb. W sezonie letnim pojawia się tu jednak wielu przyjezdnych, dla których oprócz zwykłych pociągów uruchamiane są też składy prowadzone trakcją parową. Parowóz na czele wypełnionego już pasażerami składu mijamy na stacji Kamenice nad Lipou. Rosyjska cyklistka w walce o dobre ujęcie parowozu przepycha się przez wagon do najdalszego okna, po czym powraca do swojego roweru (i swojego rosyjskiego cyklisty) wyraźnie zadowolona z efektu. Po drodze tratuje kilkoro wrzeszczących dzieci, czym zyskuje moją sympatię.

Linia Obrataň – Jindřichův Hradec prowadzi głównie przez tereny polne i leśne. Co około trzy kilometry znajdują się przystanki i stacyjki, większość z nich ma status na żądanie, jeżeli na peronie nie ma pasażerów pociąg nie zatrzymuje się. Szczególnie ciekawy jest ostatni odcinek trasy. Od posterunku odgałęźnego Dolní Skrýchov do wjazdu do stacji Jindřichův Hradec poprowadzony jest splot toru normalnego z wąskim. Początkowo były tu cztery szyny, ale odcinek przebudowano w 1985 roku na trzyszynowy.

Przed normalnotorową stacją Jindřichův Hradec znajduje się dworzec kolei wąskotorowej, a nieco dalej lokomotywownia i warsztaty.

Przyciągający wielu turystów Jindřichův Hradec może się pochwalić licznymi atrakcjami. Znajdują się tu jeziora Velký Vajgar oraz Malý Vajgar. Przy tym drugim zlokalizowany jest trzeci największy w Czechach (po Pradze i Czeskim Krumlowie) zespół zamkowy. Powstałą w drugiej połowie XIII wieku budowlę w latach 1560-96 przebudowano w stylu renesansowym. Idąc z dworca do zamku przechodzi się przez stare miasto, gdzie na Náměstí Míru znajduje się pomnik Trójcy Świętej oraz ratusz z lwami trzymającymi herb. Po drodze mija się również kościół św. Katarzyny oraz klasztor franciszkanów.

Linia wąskotorowa do stacji Nová Bystřice pełni głównie funkcję turystyczną. Poza sezonem kursuje tu tylko jedna para pociągów dziennie, w sezonie siedem par. Skład pociągu liczy dwa wagony pasażerskie oraz wagon bagażowy i są one na starcie szczelnie wypełnione. Tym razem odcinkiem trzyszynowym, wspólnie z linią normalnotorową, jedzie się 500 metrów dalej, w końcu jednak linia do Jihlavy odłącza się. Chwilę później po prawe stronie trasy pojawia się mur, mający 521 metrów długości. Jego historia sięga końca XIX wieku, a zbudowano go by chronić pasażerów pociągów przed kulami i odłamkami z pobliskiej strzelnicy. Dalej kręta trasa prowadzi przez pola, mijamy też stawy. Później zaczyna się las, w którym pociąg zatrzymuje się na przystanku Kaproun. Tablica pamiątkowa upamiętnia wyrzucenie tu z pociągu w 1900 roku Járy Cimrmana. Ten wszechstronny czeski geniusz, wynalazca, pisarz i architekt, który co prawda nigdy nie istniał, zasłynął m.in. jako pomysłodawca specjalnej wtyczki dla samobójców. Nieistnienie nie przeszkodziło mu też w wygraniu konkursu na najwybitniejszego Czecha w historii.

Miasteczko Nová Bystřice, gdzie znajduje się końcowa stacja, położone jest przy granicy austriackiej. Można tu obejrzeć m.in. zabytkowy kościół św. Piotra i Pawła oraz zamek. W budynku dworca w kilku salach urządzono wystawę poświęconą dziejom kolei wąskotorowej. Ciekawym pomysłem na zwiedzanie okolic miasta jest spacer tzw. „Graselovą stezką”. Reklamujący ją plakat zachęca, by zobaczyć miejsca, w których napadał oraz ukrywał się Johann Georg Grasel. Żyjący na przełomie XVIII i XIX wieku syn żebraczki, który już w młodości stanął na czele bandy złodziei, budził taki strach, że w języku czeskim słowo „grázl” do dziś oznacza drania lub łotra. W innych rejonach ówczesnego Cesarstwa Austriackiego został jednak zapamiętany inaczej – w wielu opowieściach ludowych występował jako szlachetny bandyta okradających bogatych.